Zapewne pamiętacie sytuacje, gdy wasze dzieci były już bardzo zmęczone, ale na hasło „pora spać” rozpoczyna stanowczy protest. Podczas usypiania domaga się kolejnej bajki, a usypianie go zdaje się nie mieć końca lub wybudza się w nocy…
Czy jest jakiś sposób na to, by noc była spokojniejsza dla dziecka i jego rodziców?
Bezsenność u dzieci sięga aż 20-30%. Jej powody mogą być bardzo różnorodne. Najczęściej obserwuje się tzw. Bezsenność behawioralną. Można ją różnicować na związaną z uwarunkowaniem początku snu oraz wynikającą z nieprawidłowej organizacji i samodyscypliny (wyznaczanie granic przez rodziców). Tego rodzaju bezsenność dotyczy najczęściej dzieci w wieku przedszkolnym.
Natomiast nastolatki i pozostałe dzieci szkolne najczęściej trapi bezsenność psychofizjologiczna. Dzieci młodsze mogą gorzej spać w okresie przechodzenia rozwojowych kamieni milowych, np. gdy zaczynają chodzić, a także w fazie lęku separacyjnego.
Czym jest bezsenność behawioralna u dzieci?
Bezsenność behawioralna u dzieci objawia się różnego rodzaju trudnościami w zaśnięciu, do których należą m.in.:
– wydłużony czas zasypiania,
– opóźnienie godziny położenia się do snu,
– oporem przed snem,
– okresami wybudzenia w nocy, które wymagają interwencji rodziców.
Za główną przyczynę tego rodzaju bezsenności uznaje się brak konsekwencji oraz skuteczności wyznaczania granic przez rodziców. Zdarza się również, iż błędnie interpretujemy bezsenność dziecka, niewłaściwie oceniając potrzebę snu w stosunku do wieku dziecka. Przykładowo potrzeba snu dziecka dziewięcioletniego to około 10h, gdy więc wymagamy od dziecka 12h snu, może to powodować problemy z zaśnięciem, budzenie się w nocy oraz wstawanie przed czasem. Należy więc spróbować ocenić swoje oczekiwania względem wieku i snu dziecka przed wizytą u specjalisty.
Czym jest bezsenność psychofizjologiczna?
Bezsenność psychofizjologiczna dotyczy najczęściej dzieci w wieku szkolnym i nastolatków. Charakterystycznym jest tu lęk przed brakiem snu, utrzymaniem snu i konsekwencji z tego wynikających. Ten typ bezsenności jest wynikiem czynników predysponujących, tj. lękliwość, choroby somatyczne, psychiczne w połączeniu ze złymi nawykami związanymi ze snem, brak higieny snu, niestosowanie drzemek w ciągu dnia. Czynnikiem spustowym jest często stres, który utrudnia zasypianie.
Jak leczyć bezsenność u dzieci i młodzieży?
Leczenie bezsenności u dzieci i młodzieży opiera się głównie o metody behawioralne, którą charakteryzuje w tym obszarze duża skuteczność (około 80%). U dzieci młodszych ważnym czynnikiem jest wykształcenie odpowiedniej higieny snu. Wygaszanie to metoda oparta na stopniowym wyciszaniu podtrzymywanych przez rodziców nieprawidłowych nawyków przed snem (np. potrzeby obecności rodzica przy zasypianiu, nawoływaniu rodzica podczas wybudzeń, oporu przed pójściem spać). Polega na położeniu dziecka do łóżeczka w odpowiednim czasie oraz ignorowaniu jego płaczu i nawoływań aż do rana. Metoda ta wzbudza wiele kontrowersji. Wymaga od rodziców przekonania w słuszności tej metody oraz determinacji. Jej modyfikacją jest stopniowe wygaszanie, które polega na stopniowym wydłużaniu czasu reakcji na płacz dziecka. Rodzic upewnia dziecko, iż jest przy nim, lecz kontakt z dzieckiem jest krótki i neutralny.
Metody leczenia bezsenności u dzieci i młodzieży
Inną metodą leczenia zaburzeń snu u dzieci jest technika, która polega na położeniu dziecka spać nie wcześniej, niż fizjologiczne początki snu. Ustalenie właściwej godziny odbywa się na podstawie dwutygodniowej obserwacji godziny zaśnięcia dziecka na podstawie prowadzonego dziennika snu. Przed snem planuje się przygotowanie w postaci rytuałów – wyciszające aktywności, unikanie intensywnego światła, kolacja, mycie, czytanie itp. Po kilku dniach, gdy dziecko opanuje stały rytm, moment jest przesuwany na wcześniejszy, np. 15 min w ciągu kilku tygodni.
Czasem pomocne w terapii jest ustalenie z terapeutą odpowiednich drzemek – takich, które nie będą zbyt długie, zbyt późne w ciągu dnia i zbyt częste (w odstępach poniżej 4 godz.). Powinny uwzględniać zapotrzebowanie na sen w określonym wieku dziecka.
Do powyższych metod można wprowadzić również wzmocnienia, np. w postaci naklejek, zbieranych punktów, które następnie wymienia się na nagrody. Nagroda powinna następować bezpośrednio, np. zaraz po przebudzeniu, realna do zdobycia oraz dostosowywana do kolejnych postępów dziecka.
Jak skutecznie zachęcić dziecko do zasypiania?
W przypadku problemów z kładzeniem się do snu, sprawdzoną metodą są tzw. Bedtime pass, czyli przepustki, które umożliwiają dziecku zawołanie rodziców (np.3-krotnie) podczas zasypiania , bez względu na przyczynę. Niewykorzystane przepustki mogą zostać rano wymienione na małe nagrody lub punkty.
Terapia zaburzeń snu u nastolatków
Bezsenność psychofizjologiczną leczy się za pomocą technik behawioralno-poznawczych pracując nad dysfunkcjonalnymi przekonaniami, które powodują niepokój przed zaśnięciem. W metodzie tej uczy się dziecko, że łóżko służy tylko do snu. Powinno się w sytuacji przedłużającego się leżenia bez snu wyjść z łóżka, a następnie wrócić, gdy poczuje się senne. Dodatkowo warto wprowadzić nastolatkowi zasady higieny snu i razem z nim je utrwalać.
