Każdy wiek ma swój lęk – lęk u dzieci młodszych
Jakie lęki odczuwają dzieci?
Każdemu dziecku mogą przydarzyć się nieszczęśliwe wypadki. Czasem straszymy dzieci Babą Jagą, czasem dziecko napotka przykra sytuacja udziału w wypadku… Obowiązkiem rodziców jest strzec przed nimi swoje dzieci. Nie jest jednak możliwe, aby całkowicie udało nam się uniknąć lęku w życiu dziecka. Dlatego też dzieci powinny w poszczególnych etapach rozwoju przejść przez pewne fazy stanów lękowych. Poniżej przedstawiam tabelę lęków odpowiednich dla poszczególnych lat życia dziecka. Opis ten jest nieco uproszczony, lecz adekwatny do obserwowanych w gabinecie historii dzieci.
Tabela lęków charakterystycznych dla wieku dziecka
| 2. rok życia dziecka | Lęki natury słuchowej – pociągi, ciężarówki, grzmoty, odkurzacz, spłukiwanie wody w toalecie, Lęki wizualne – ciemne kolory, przedmioty, pociągi, kapelusze, Lęki przestrzenne – przeprowadzka, zabawka lub łóżeczko, które zmienia miejsce, lęk przed wpadnięciem do dziury, Związki z ludźmi – wyjazd matki, nieobecność matki w porze zasypiania. Deszcz, wiatr, dzikie zwierzęta |
| 2, 5 roku życia dziecka | Lęki przestrzenne – obawa przed ruchem i przesuwaniem przedmiotów, przed nieoczekiwanymi relacjami przestrzennymi, np. wejście do domu innymi drzwiami lub nieznanej osoby, zbliżające się duże przedmioty, np. ciężarówka. |
| 3. rok życia dziecka | Lęki wizualne – starzy, pomarszczeni ludzie, maski czarownicy, ciemność, zwierzęta, policjanci, włamywacze, wieczorne wyjście rodziców. |
| 4. rok życia dziecka | Powrót lęków słuchowych – szczególnie odgłosy silników, ciemność, dzikie zwierzęta, wyjście matki, szczególnie wieczorem. |
| 5. rok życia dziecka | Mniej lęków. Te, które występują, przeważnie są wizualne. Mniej obaw przed ludźmi, czarodziejami, pogryzienie przez psy itp. Ciemność, obawa przed tym, że mama nie wróci do domu. |
| 6. rok życia dziecka | Duże natężenie lęku, wywołanych głównie przez bodźce dźwiękowe – dzwonek do drzwi, telefon, czyjś monotonny, nieprzyjemny sposób mówienia, spłukiwanie wody w ubikacji, odgłosy wydawane przez ptaki i owady. Obawa przed światem nadprzyrodzonym – duchy, wiedźmy, Lęk przed tym, że ktoś chowa się pod łóżkiem, Przestrzenne – strach przed pójściem do lasu, strach przed zgubieniem się, Obawa przed żywiołami – ogień, woda, grzmot, błyskawice. Dziecko boi się zostawać samo w domu i samo zasypiać. Obawa przed tym, że matki nie będzie w domu, kiedy dziecko wróci, że coś jej się stanie, że może umrzeć. Lęk przed pobiciem przez innych, Dobrze znosi duże rany – krew z nosa, drzazgę, skaleczenia. |
| 7. rok życia dziecka | Dużo lęków wizualnych – ciemność, strych, piwnice, cienie, które w wyobraźni stają się duchami i wiedźmami, Lęk przed wojną, szpiegami, włamywaczami, ludźmi chowającymi się w szafach i pod łóżkiem, lęk przed spóźnieniem się do szkoły, przed brakiem akceptacji ze strony innych. |
| 8. – 9. rok życia dziecka | Mniej lęków, mniejsza intensywność – dziecko nie boi się wody, mniej obawia się ciemności, ma lepszą umiejętność oceny sytuacji, obawy mają swoje uzasadnienie, często dotyczą swoich zdolności i możliwości porażki, szczególnie w szkole. |
| 10. rok życia dziecka | Dużo lęków, choć mniej niż w kolejnych latach. Największe obawy związane ze zwierzętami, szczególnie dzikimi i wężami. Niektóre dzieci boją się ciemności, a także ognia, przestępców, morderców, włamywaczy. Niektóre same wymieniają, czego się już nie boją (głównie ciemności, psów, zostawania samemu w domu). |
| Powyżej 11. roku życia | Zawstydzenie, zranienie i odrzucenie przez rówieśników |
| Okres adolescencji | Sytuacje społeczne, wygląd, ocena ze strony otoczenia. |
Każde ze zdrowych dzieci od czasu do czasu boi się czegoś. Optymistycznym jest fakt, iż lęki pojawiają się i szybko znikają. Długotrwałość występowania lęku zależy w dużej mierze od predyspozycji osobowościowych dziecka, od tego jak silny jest lęk oraz w jaki sposób reagujemy na lęk dziecka.
Czasem najlepszym rozwiązaniem jest towarzyszenie dziecku podczas odczuwanego lęku, nie dopuszczanie do tego, aby lęk urósł do dużych rozmiarów oraz nieuświadamianie dziecku posiadania lęku. Sytuacje jednak różnią się między sobą. Czasem lepiej jest omówić z dzieckiem dane zdarzenie, aby dziecko mogło poradzić sobie z szybciej z lękiem. Ze względu na niepowtarzalność sytuacji do każdego przypadku należy podchodzić indywidualnie. Poniższe rady pomogą rodzicom i opiekunom swobodniej poruszać się w sytuacjach lękowych.
Czego nie wolno robić, gdy twoje dziecko się boi
– wyśmiewać lęków dziecka,
– zawstydzać dziecko przed innymi,
– gwałtownie zmuszać dziecko do stawiania czoła lękotwórczej sytuacji, dopóki samo nie jest jeszcze gotowe i nie mamy pewności, że to już odpowiedni moment,
– niecierpliwić się,
– zakładać, że wasze dziecko się boi, z waszej lub własnej winy,
– uważać, że lęk jest zły i nienormalny.
Co należy robić, kiedy dziecko się boi:
– rozumieć i akceptować lęk dziecka,
– pamiętać, że często dzieci wyrastają z lęków rozwojowych,
– odwołać się do własnych doświadczeń – opowiedzieć o tym, jak kiedyś nam samym udało się przełamać lęk,
– być przy dziecku w trudnej sytuacji, wspierać je,
– pozwolić czasowo dziecku na unikanie (na krótki czas), zanim podejmie próbę oswojenia z sytuacją lękową,
– stosować zasadę małych kroków – np. w przypadku lęku wysokości, zaczynając od wspięcia się na kilka stopni schodów…,
– pozwolić dziecku doświadczać wielu różnych sytuacji,
– stwarzać okazje do samodzielności.
Jeśli jednak lęk waszego dziecka utrzymuje się na wysokim poziomie, który zaburza jego funkcjonowanie i nie zmniejsza się z upływem czasu oraz trudno jest znaleźć dla niego wytłumaczenie, niezbędna może okazać się pomoc specjalisty.
Na podstawie książki „Rozwój psychiczny dziecka…” Frances L. Iig, Louise Bates Ames, Sidney M. Baker
