mgr Agata Bańczyk
9. września obchodzimy Światowy Dzień FAS. Z uwagi na to, iż w naszej codziennej praktyce terapeutycznej nierzadko spotykamy przypadki dzieci z owym zespołem przygotowaliśmy krótką informację, czym się charakteryzuje.
Czym jest FAS?
FAS, czyli Alkoholowy Zespół Płodowy, jest zaburzeniem powstałym na skutek spożywania alkoholu przez kobietę na jakimkolwiek etapie ciąży. Substancja przez krew łożyskową dociera do dziecka uszkadzając jego mózg na poziomie strukturalnym oraz funkcjonalnym.
Jakie są objawy FAS?
Objawy FAS można podzielić na fizyczne oraz psychiczne.
Fizyczne objawy FAS:
– mały obwód głowy
– charakterystyczne rysy twarzy: małe, szeroko rozstawione oczy; cienką górną wargę; krótki, zadarty nos; brak rynienki pod nosowej
– deformacje stawów, rąk, nóg oraz palców
– wady serca, uszkodzone nerki i kości
– problemy ze wzrokiem oraz słuchem
Natomiast do objawów psychicznych można zaliczyć:
– problemy z koncentracją uwagi, zapamiętywaniem oraz myśleniem abstrakcyjnym
– trudności z uczeniem się
– utrudniony proces adekwatnej oceny sytuacji
– brak umiejętności przewidywania oraz rozumienia relacji przyczynowo-skutkowych
trudność w rozumieniu żartów, mimiki, gestów
– ograniczony zasób słów
„Wieczne dzieci” – tak nieraz określane są osoby z FAS. Wynika to z faktu, że dzieci dotknięte tym zaburzeniem zachowują się nieadekwatnie do wieku, a ich umiejętności są ograniczone w stosunku do umiejętności przejawianych przez rówieśników. I tak, w czasie, gdy prawidłowo rozwijający się pięciolatek będzie w stanie wykonać 3 polecenia równocześnie, w możliwościach pięciolatka z FAS będzie wykonanie tylko 1 polecenia na raz. Podobnie dziesięciolatek o normatywnym rozwoju nie będzie miał problemu z rozwiązaniem zadania wymagającego abstrakcyjnego myślenia oraz będzie uczył się poprzez wyciąganie wniosków, natomiast dziesięciolatek z FAS szybko zmęczy się wysiłkiem umysłowym, a proces uczenia się w jego przypadku będzie przebiegał na zasadzie eksperymentowania. Różnice są widoczne także w starszym wieku. Typowy osiemnastolatek dąży do samodzielności i niezależności oraz planuje swoją przyszłość, z kolei osiemnastolatek z FAS będzie swoim zachowaniem przypominał dziesięcioletnie dziecko, które potrzebuje narzucenia zasad oraz kierownictwa. Ponadto jego zachowania będą nacechowane impulsywnością, a utrudniona umiejętność przewidywania i planowania w dalszej perspektywie czasowej sprawi, że jego zachowanie będzie motywowane tym, co dzieje się „tu i teraz”.
Jak postępować z dzieckiem z FAS?
Ze względu na specyficzne funkcjonowanie dzieci z FAS należy stosować metody pracy odpowiednie do ich możliwości. Podstawowymi regułami jakimi należy kierować się jest:
- przekazywanie konkretnych informacji – należy unikać aluzji i metafor, a posługiwać się prostym słownictwem oraz zwięzłymi poleceniami
- unikanie nowości – dzieci z FAS najlepiej działają w znanych, stałych warunkach; zaleca się także, aby nie wprowadzać zbyt wielu nowych słów, zwrotów czy poleceń na raz
- powtarzanie – pamięć dzieci z FAS jest krótka, przez co łatwo zapominają one nawet o wyuczonych informacjach, dlatego bardzo ważne jest regularne powtarzanie materiału
- prostota – liczba informacji, jakie są w stanie przyswoić dzieci z FAS jest ograniczona, a zbyt duża ilość sygnałów, może szybko prowadzić do ich zmęczenia, należy więc stosować proste oraz krótkie komunikaty
- szczegółowość – ze względu na zaburzenie, dzieci mają trudności w rozumowaniu abstrakcyjnym oraz pojmowaniu informacji uogólnionych, należy zatem przekazać im dokładną instrukcję zadania oraz krok po kroku wyjaśnić im, co mają zrobić
- zasady – aby sprawnie funkcjonować, dzieci z FAS potrzebują stałości oraz uporządkowania, co zapewnią im konkretnie określone zasady oraz reguły, które wprowadzą w ich życie rutynę oraz poczucie bezpieczeństwa.
Warto pamiętać o tym, że dzieci z FAS często, mimo młodego wieku, są już bardzo doświadczone prze życie, nieraz pochodzą z trudnych rodzin, a środowisko, w którym funkcjonują na co dzień różni się od wyobrażenia „domu”, jakie większość z nas posiada. Dlatego też przedstawione reguły, choć wydają się niepozorne, jednak pełnią bardzo ważną funkcję – wprowadzają w życie dzieci z FAS harmonię, poczucie bezpieczeństwa. Wtórnie pozwolą także na budowanie przekonania o własnej wartości, co stanie się za przyczyną sukcesów, jakie dzieci z FAS będą osiągać, gdy w atmosferze cierpliwości i życzliwości poświęci im się swój czas.
